Türkiye’de genel seçimler
14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak genel seçimler, Türkiye’de çok partili siyasi yaşama geçilmesinden bu yana yapılan 21’inci milletvekili seçimi olacak.
TBMM’nin 28. Dönem milletvekillerinin belirleneceği seçimler için 14 Mayıs Pazar günü sandık başına gidilecek. Seçime yeterliliğine sahip 36 partinin hepsi de seçime katılırsa, 14 Mayıs seçimleri en çok partinin katıldığı genel seçim olacak.
Türkiye’de 1946 yılından bu yana yapılan genel seçimlerde, katılan parti sayısı en fazla 1999 seçimlerinde oldu ve toplam 20 parti seçmenlerden oy istedi. 3 Kasım 2002’de yapılan seçimler ise 18 parti ile ”katılan parti sayısı” açısından ikinci sırada yer aldı. Bu seçimlerde, kuruluşundan kısa süre sonra seçmen karşısına çıkan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) yüzde 34,28 oy alarak tek başına iktidara geldi. AK Parti ve CHP dışındaki 16 parti barajı geçemedi.
1946’daki seçime CHP ve DP katılırken, 1950 yılındaki genel seçime 3 parti katıldı. 12 Eylül 1980 askeri müdahalesi sonrasında yapılan 1983’teki genel seçime de yalnızca 3 parti katıldı.
1950’den bu yana yapılan genel seçimlerde en fazla oy oranına 1954’teki seçimde yüzde 57,61 ile Demokrat Parti (DP) ulaştı.
27 Mayıs 1961 ve 12 Eylül 1980 askeri müdahalelerinin ardından bazı partilerin kapatılması nedeniyle, aralıksız olarak tüm genel seçimlere katılan parti bulunmuyor.
1946’dan bu yana yapılan genel seçimlere en çok katılan parti CHP olacak. 12 Eylül döneminde tüm partilerin kapatılmasının ardından siyaset sahnesinden bir süre uzak kalan CHP, 1983 ve 1987 seçimlerinde yer alamadı. Değişik nedenlerle kapanan veya kapatılan bazı partiler ise daha sonra aynı adlarla yeniden kuruldu.
Çok partili siyasal sistem
Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’nun 4 Haziran 1945’de TBM’de kabul edilmesinin ardından Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü’nün demokratikleşme yolunda bazı isteklerin yer aldığı “Dörtlü Takrir” olarak bilinen önerge de reddedilence bir grup milletvekili CHP’den ayrıldı. Muhalifler, 7 Ocak 1946’da Celal Bayar’ın genel başkanlığını üstlendiği Demokrat Parti’yi (DP) kurdularb DP’nin kamuoyuna açıklanan programında demokratikleşme, ekonomik ve siyasal alanlarda liberal politikalar uygulanacağı vaat ediliyordu.
İlk çok partili genel seçim, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün isteğiyle 5 Haziran 1946’da çıkarılan 4918 sayılı Kanun ile 21 Temmuz 1946’da yapıldı. Adli denetim öngörülmeyen bu seçim açık oy, gizli sayım ve çoğunluk sistemi esasına göre tek dereceli olarak yapıldı.
1946 seçimine Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti ve Milli Kalkınma Partisi katıldı Bu seçimde İsmet İnönü’nün genel başkanlığını yaptığı CHP 395, “Yeter söz milletindir” afişleriyle oy isteyen Celal Bayar’ın genel başkanlığını yaptığı DP 66, bağımsızlar ise 4 milletvekilliği kazandı.
Örgütlenmesini tamamlayamadan seçime giren DP 16 ilde hiç katılamadı ve toplam 465 milletvekilliği için ancak 273 aday gösterebildi. Seçimde 465 milletvekilliğinden 397’sini CHP, 61’ini DP, 7’sini ise bağımsız adaylar kazandı. Demokratik koşullarda serbest seçim yapılmasına olanak sağlayan ilk Milletvekili Seçimi Kanunu ise 16 Şubat 1950’de çıkarıldı.
1946’dan bu yana milletvekili seçimleri ve sonuçları
8. Dönem TBMM üyelerinin belirlendiği 1946’dan bu yana 20 kez genel seçim yapıldı. Açıklanan resmî sonuçlarına göre bu seçimler ve sonuçlar şöyle:
20- Seçim Tarihi: 24 Haziran 2018 Parti adı Aldığı oy Yüzde M.Vekili (600) Adalet ve Kalkınma Partisi 21.338.693 42,56 295 Milliyetçi Hareket Partisi 5.565.331 11,10 49 Hür Dava Partisi 155.539 0,31 – Vatan Partisi 114.872 0,23 – Halkların Demokratik Partisi 5.867.302 11,70 67 Cumhuriyet Halk Partisi 11.354.190 22,65 146 Saadet Partisi 672.139 1,34 – İYI Parti 4.993.479 9,96 43 Bağımsızlar 75.630 0,15 –
19. Seçim Tarihi: 1 Kasım 2015 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (550) Millet Partisi 19.714 0,04 – Vatan Partisi 118.803 0,25 – Cumhuriyet Halk Partisi 12.111.812 25,32 134 Hak ve Özgürlükler Partisi 108.583 0,23 – Saadet Partisi 325.978 0,68 – Demokratik Sol Parti 31.805 0,07 – Demokrat Parti 69.319 0,14 – Bağımsız Türkiye Partisi 49.297 0,10 – Milliyetçi Hareket Partisi 5.694.136 11,90 40 Halkın Kurtuluş Partisi 83.057 0,17 – Liberal Demokrat Parti 26.816 0,06 – Halkların Demokratik Partisi 5.148.085 10,76 59 Büyük Birlik Partisi 253.204 0,53 – Adalet ve Kalkınma Partisi 23.681.926 49,50 317 Komünist Parti 52.527 0,11 – Doğru Yol Partisi 14.131 0,03 – Bağımsızlar 51.038 0,11 –
18. Seçim Tarihi: 7 Haziran 2015 Parti̇ Aldığı oy Yüzde M.Vekili (550) Doğru Yol Partisi 28.852 0,06 – Anadolu Partisi 27.688 0,06 – Hak ve Özgürlükler Partisi 58.716 0,13 – Komünist Parti 13.780 0,03 – Millet Partisi 17.473 0,04 – Hak ve Adalet Partisi 5.711 0,01 – Merkez Parti 20.945 0,05 – Toplumsal Uzlaşma Reform ve Kalkınma Partisi 72.701 0,16 – Halkın Kurtuluş Partisi 60.396 0,13 – Liberal Demokrat Parti 26.500 0,06 – Mi̇lli̇yetçi Hareket Partisi 7.520.006 16,29 80 Halkların Demokrati̇k Partisi 6.058.489 13,12 80 Saadet Partisi 949.178 2,06 – Cumhuriyet Halk Partisi 11.338.681 24,9 132 Adalet ve Kalkınma Partisi 18.347.747 40,87 258 Demokratik Sol Parti 84.194 0,19 – Yurt Partisi 9.111 0,02 – Demokrat Parti 75.217 0,16 – Vatan Partisi 155.205 0,35 – Bağımsız Türkiye Partisi 95.052 0,21 – Bağımsızlar 488.226 1,06 –
17- Seçim tarihi: 12 Haziran 2011 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (550) Doğruyol Partisi 64.607 0.15 – Adalet ve Kalkınma Partisi 21.399.082 49.83 327 Demokrat Parti 279.480 0.65 – Liberal Demokrat Parti 15.222 0.04 – Saadet Partisi 543.454 1.27 – Hak ve Özgürlükler Partisi 124.415 0.29 – Halkın Sesi Partisi 329.723 0.77 – Milliyetçi Hareket Partisi 5.585.513 13.01 53* Türkiye Komünist Partisi 64.006 0.15 – Milliyetçi Muhafazakar Parti 36.188 0.08 – Büyük Birlik Partisi 323.251 0.75 – Demokratik Sol Parti 108.089 0.25 – Cumhuriyet Halk Partisi 11.155.972 25.98 135 Emeğin Partisi 32.128 0.07 – Millet Partisi 60.716 0.14 – Bağımsızlar 2.819.917 6.57 35**
(*) MHP’den ihraç edilen 1 aday bu parti listesinden bağımsız olarak TBMM’ye girdi. (**) Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) bağımsız adaylarla seçime katıldı.
16- Seçim tarihi: 22 Temmuz 2007 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (550) Aydınlık Türkiye Partisi 100.982 0.29 – Bağımsız Türkiye Partisi 182.095 0.52 – Saadet Partisi 820.289 2.34 – İşçi Partisi 128.148 0.37 – Cumhuriyet Halk Partisi 7.317.808 20.88 112 Halkın Yükselişi Partisi 179.010 0.51 – Özgürlük ve Dayanışma Partisi 52.055 0.15 – Genç Parti 1.064.871 3.04 – Demokrat Parti * 1.898.873 5.42 – Liberal Demokrasi Partisi 35.364 0.10 – Milliyetçi Hareket Partisi 5.001.869 14.27 71** Adalet ve Kalkınma Partisi 16.327.291 46.58 341 Emeğin Partisi 26.292 0.08 – Türkiye Komünist Partisi 79.258 0.23 – Bağımsızlar*** 1.835.486 5.24 26
(*) DYP ve ANAP birleşmesi DP çatısı altında gerçekleşti. (**) MHP’li Hasan Cihat Özönder, (İstanbul) mazbatasını alamadan trafik kazasında vefat etti. (***) DTP bağımsız adaylarla seçime katıldı.
15- Seçim tarihi: 3 Kasım 2002 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (550) Adalet ve Kalkınma Partisi 10.808.229 34.28 363 Cumhuriyet Halk Partisi 6.113.352 19.39 178 Doğru Yol Partisi 3.008.942 9.54 – Milliyetçi Hareket Partisi 2.635.787 8.36 – Demokratik Sol Parti 384.009 1.22 – Demokratik Hareket Partisi 1.960.660 6.22 – Yurt Partisi 294.909 0.94 – Genç Parti 2.285.598 7.25 – Anavatan Partisi 1.618.465 5.13 – Saadet Partisi 785.489 2.49 – Yeni Türkiye Partisi 363.869 1.15 – Büyük Birlik Partisi 322.093 1.02 – Bağımsızlar 314.251 1.00 9 İşçi Partisi 159.843 0.51 – Bağımsız Türkiye Partisi 150.482 0.48 – Özgürlük ve Demokrasi Partisi 106.023 0.34 – Liberal Demokrasi Partisi 89.331 0.28 – Millet Partisi 68.271 0.22 – Türkiye Komünist Partisi 59.180 0.19 –
14-Seçim tarihi: 18 Nisan 1999 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (550) Demokratik Sol Parti 6.919.670 22.19 136 Milliyetçi Hareket Partisi 5.606.583 17.98 129 Fazilet Partisi 4.805.381 15.41 111 Anavatan Partisi 4.122.929 13.22 86 Doğru Yol Partisi 3.745.417 12.01 85 Cumhuriyet Halk Partisi 2.716.094 8.71 – Halkın Demokrasi Partisi 1.482.196 4.75 – Büyük Birlik Partisi 456.353 1.46 – Bağımsızlar 270.265 0.87 3 Özgürlük ve Demokrasi Partisi 248.553 0.80 – Demokrat Türkiye Partisi 179.871 0.58 – Liberal Demokrat Parti 127.174 0.41 – Demokrat Parti 92.093 0.30 – Millet Parti 79.370 0.25 – Barış Partisi 78.922 0.25 – İşçi Partisi 57.607 0.18 – Emek (Emeğin) Partisi 51.756 0.17 – Yeniden Doğuş Partisi 44.787 0.14 – Sosyalist İktidar Partisi 37.680 0.12 – Değişen Türkiye Partisi 37.175 0.12 – Demokrasi ve Barış Partisi 24.620 0.08 –
13- Seçim tarihi: 24 Aralık 1995 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (550) Refah Partisi 6.012.450 21.38 158 Anavatan Partisi 5.527.288 19.65 132 Doğruyol Partisi 5.396.009 19.18 135 Demokratik Sol Parti 4.118.025 14.64 76 Cumhuriyet Halk Partisi 3.011.076 10.71 49 Milliyetçi Hareket Partisi 2.301.343 8.18 – Halkın Demokrasi Partisi 1.171.623 4.17 – Bağımsızlar 133.895 0.48 – Yeni Demokrasi Hareketi 133.889 0.48 – Millet Partisi * 127.630 0.45 – Yeniden Doğuş Partisi 95.484 0.34 – İşçi Partisi 61.428 0.22 – Yeni Parti 36.853 0.13 —
(*) Islahatçı Demokrasi Partisi ve MP, MP çatısı altında birleşti.
12- Seçim tarihi: 20 Ekim 1991 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (450) Doğru Yol Partisi 6.600.726 27.03 178 Anavatan Partisi 5.862.623 24.01 115 Sosyaldemokrat Halkçı Parti (*) 5.066.571 20.75 88 Refah Partisi (**) 4.121.355 16.88 62 Demokratik Sol Parti 2.624.301 10.75 7 Sosyalist Parti 108.369 0.44 – Bağımsızlar 32.721 0.13 –
(*) HEP adayları SHP listesinde yer aldı. (**) MÇP-IDP-RP Refah Partisi listesinden ittifakla seçime girdi.
11- Seçim tarihi: 29 Kasım 1987 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (450) Anavatan Partisi 8.704.335 36.31 292 Sosyaldemokrat Halkçı Parti 5.931.000 24.74 99 Doğru Yol Partisi 4.587.062 19.14 59 Demokratik Sol Parti 2.044.576 8.53 – Refah Partisi, 1.717.425 7.16 – Milliyetçi Çalışma Partisi 701.538 2.93 – Islahatçı Demokrasi Partisi 196.272 0.82 – Bağımsızlar 89.421 0.37 –
10- Seçim tarihi: 6 Kasım 1983 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (399*) Anavatan Partisi 7.833.148 45.14 211 Halkçı Parti 5.285.804 30.46 117 Milliyetçi Demokrasi Partisi 4.036.970 23.27 71 Bağımsızlar 195.588 1.13 –
(*) ANAP 212 milletvekilliği kazandı. Bingöl’de yeterli aday gösteremedi bir eksik çıkardı.
9- Seçim tarihi: 5 Haziran 1977 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (450) Cumhuriyet Halk Partisi 6.136.171 41.4 213 Adalet Partisi 5.468.202 36.9 189 Milli Selamet Partisi 1.269.918 8.6 24 Milliyetçi Hareket Partisi 951.544 6.4 16 Bağımsızlar 370.035 2.5 4 Cumhuriyetçi Güven Partisi 277.713 1.9 3 Demokrat Parti 274.484 1.8 1 Türkiye Birlik Partisi 58.540 0.39 – Türkiye İşçi Partisi 20.565 0.14 –
8- Seçim tarihi: 14 Ekim 1973 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (450) Cumhuriyet Halk Partisi 3.570.583 33.3 185 Adalet Partisi 3.197.897 29.8 149 Demokrat Parti 1.275.502 11.9 45 Milli Selamet Partisi 1.265.771 11.8 48 Cumhuriyetçi Güven Partisi 564.343 5.3 13 Milliyetçi Hareket Partisi 362.208 3.4 3 Bağımsızlar 303.218 2.8 6 Türkiye Birlik Partisi 121.759 1.1 1 Millet Partisi 62.377 0.58 –
7- Seçim tarihi: 12 Ekim 1969 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (450) Adalet Partisi 4.229.945 46.6 256 Cumhuriyet Halk Partisi 2.487.163 27.4 143 Güven Partisi 598.013 6.6 15 Bağımsızlar 511.097 5.6 13 Millet Partisi 293.849 3.2 6 Milliyetçi Hareket Partisi 274.225 3 1 Birlik Partisi 254.708 2.8 8 Türkiye İşçi Partisi 243.797 2.68 2 Yeni Türkiye Partisi 197.912 2.2 6
6- Seçim tarihi: 10 Ekim 1965 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (450) Adalet Partisi 4.921.235 52.9 240 Cumhuriyet Halk Partisi 2.676.785 28.7 134 Millet Partisi 582.704 6.3 31 Yeni Türkiye Partisi 346.514 3.7 19 Bağımsızlar 296.528 3.2 1* Türkiye İşçi Partisi 276.101 3.0 14 Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi 208.696 2.2 11
*TİP Listesinden bir bağımsız aday seçildi
5- Seçim tarihi: 15 Ekim 1961 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (450) Adalet Partisi 3.527.435 34.8 158 Cumhuriyet Halk Partisi 3.724.752 36.7 173 Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi 1.415.390 14 54 Yeni Türkiye Partisi 1.391.934 13.7 65
4- Seçim tarihi: 27 Ekim 1957 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (610) Demokrat Parti 4.372.621 47.88 424 Cumhuriyet Halk Partisi 3.753.136 41.09 178 Cumhuriyetçi Millet Partisi 652.064 7.14 4 Hürriyet Partisi 350.597 3.84 4 Bağımsızlar 4.994 0.05 –
3- Seçim tarihi: 2 Mayıs 1954 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (541) Demokrat Parti 5.151.550 57.61 503 Cumhuriyet Halk Partisi 3.161.69 35.36 31 Cumhuriyetçi Millet Partisi 434.085 4.85 5 Bağımsızlar 137.318 1.54 2 Türkiye Köylü Partisi 57.011 0.64 –
2- Seçim tarihi: 14 Mayıs 1950 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (487) Demokrat Parti 4.241.393 52.68 416 Cumhuriyet Halk Partisi 3.176.561 39.45 69 Bağımsızlar 383.282 4.76 1 Millet Partisi 250.414 3.11 1
1- Seçim Tarihi: 21 Temmuz 1946 Parti Aldığı oy Yüzde M.vekili (465) Cumhuriyet Halk Partisi 397 Demokrat Parti 61 Milli Kalkınma Partisi – Bağımsızlar 7
News
